Prof. dr hab. Aleksander Barszczewski s. Andrzeja i Pelagii; pseudonimy: Aleś Barski, Barawy Andrej (ur. 2 listopada 1930 r. we wsi Bondary, gm. Michałowo, zm. 27 marca 2022 w Warszawie); poeta, literaturoznawca, folklorysta, dramaturg, publicysta, tłumacz, działacz społeczny białoruskiej mniejszości narodowej w Polsce. Pisał w języku białoruskim i polskim.
Członek Związku Literatów Polskich od 1971 r., Związku Pisarzy Białoruskich od 1995 r., Międzynarodowego Pen Clubu od 2002 r., сzłonek Białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego ,,Białowieża” od 1958 r. i jego przewodniczący w latach 1959-1980, рrzewodniczący Polskiego Towarzystwa Białorutenistycznego w latach 1993-2004, wiceprezydent Międzynarodowej Asocjacji Białorutenistów w latach 1995-2005, członek rzeczywisty Międzynarodowej Akademii Nauk Eurazja od 1994, przewodniczący Białoruskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego w latach 1982-1990, wiceprzewodniczący Stowarzyszenia Folklorystów Białorusi od 1993 r., członek Komitetu Słowianoznawstwa PAN w latach 2002-2003, przewodniczący Komitetu Głównego Olimpiady Języka Białoruskiego w Polsce od 1993 r.,Członek Komisji Emigrantologii Słowian od 2010 r.
Prof. A. Barszczewski ukończył Uniwersyteckie Studium Przygotowawcze w Lublinie w 1951 r., a w 1955 filologię rosyjską na Uniwersytecie Łódzkim.
Od 1956 r. wykładał historię literatury białoruskiej w Katedrze Filologii Białoruskiej Uniwersytetu Warszawskiego; w latach 1975-2004 był kierownikiem tejże Katedry. Pracę doktorską obronił na Uniwersytecie Warszawskim w 1966 r., a rozprawę habilitacyjną w 1986 r., co otworzyło mu drogę do profesury w tejże uczelni. W 1993 r. otrzymał tytuł doktora honoris causa Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego w Mińsku. Jednocześnie w latach 1991-2000 był wykładowcą białorutenistyki na Wydziale Nauk Humanistycznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W latach 1966-2009 wypromował 130 magistrów, a w latach 1998-2013 pod jego kierwonictwem prace doktoranckie obroniło 5 osób. Prowadził także wykłady na zaproszenie uniwersytetów: Queens College of City University of New York (1987), School of Slavonic and East European Studies, University of London (1988), Biełaruski Dziarżauny Uniwersitet, Mińsk (1989), Hrodzienski Dziarżauny Uniwersitet im. J.Kupały (1991), Wiciebski Dziarżauny Uniwersitet (1994, 1998), Połacki Dziarżauny Uniwersitet (1996), Homielski Dziarżauny Uniwersitet (1998).
Tematyka badań naukowych prof. A. Barszczewskiego dotyczy folkloru białoruskiego, polsko-białoruskich związków literackich i kulturalnych oraz ogólnych problemów literackich. W tym zakresie wydał następujące pozycje książkowe: ,,Białoruska obrzędowość i folklor wschodniej Białostocczyzny (Białystok1990), Ignacy Dworczanin – białoruski polityk i uczony, (współautorstwo z A.Bergman i J.Tomaszewskim, Warszawa 1990), Творцы беларускага літаратурнага руху ў Польшчы. 1958-1998 (Mińsk 2001), Беларуская эміграцыйная пісьмовасьць, cz. 1, (Warszawa 2004), Białorusko-polski słownik (we współautorstwie z innymi Pracownikami Katedry Białorutenistyki UW, Warszawa 2012). Ponadto jest autorem 108 rozpraw i artykułów naukowych opublikowanych w polskich i zagranicznych wydawnictwach zwartych i periodykach. Wziął udział i wygłosił referaty w 67 konferencjach naukowych w kraju i za granicą.
Najważniejsze prace popularno-naukowe: Беларуская літаратура (500-odcinkowy cykl w tygodniku „Niwa” w latach 1971-1984), Беларускі фальклор (60-odcinkowy cykl w tygodniku „Niwa” w latach 1986-1987), Радзіма – Родина (45-odcinkowy cykl w tygodniku „Niwa”, 1996), Беларускі літаратурны рух у пасляваеннай Польшчы (cykl 225 esejów wyemitowany w latach 1994-1997 na antenie Redakcji Białoruskiej Radia Polonia – Programu dla Zagranicy Polskiego Radia S.A.), Беларуская эміграцыйная пісьмовасць(cykl 326 esejów nadanych w latach 1997-2004) na antenie Redakcji Białoruskiej Radia Polonia – Programu dla Zagranicy Polskiego Radia S.A.
Jest autorem następujących podręczników i skryptów: Дружба і праца. Хрэстаматыя для VIII класа (współautorstwo z W. Szwedem, Warszawa 1967), Насустрач жыццю. Хрэстаматыя для VII класа (współautorstwo z W. Szwedem, Warszawa 1974), Historia literatury białoruskiej. Folklor (Warszawa 1976), Historia literatury białoruskiej. Okres Rusi Kijowskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego (Warszawa 1981).
Aleś Barski (pod tym pseudonimem jest znany w literaturze pięknej) jest jednym z wiodących przedstawicieli białoruskiej literatury w Polsce. Jako poeta debiutował w 1957 r. na łamach „Niwy”. Krąg tematyczny poezji A. Barskiego to liryka patriotyczna, złożony duchowy świat współczesnego człowieka, uczucia intymne. Jego wiersze cechuje ekspresyjność i metaforyczność. Wydał 6 zbiorków poetyckich: Белавежскія матывы (Białystok 1962), Жнівень слоў, (Białystok 1967), Мой бераг (Mińsk 1975), Блізкасць далёкага (Białystok 1983), Лірычны пульс (Mińsk 1987), Nostalgie (Białystok 1999). Ponadto jego wiersze były drukowane w wielu białoruskich periodykach w Polsce i za granicą. Utwory A. Barskiego były przekładane na język polski, angielski i niemiecki. Wydał także tom prozy wspomnieniowej З пабачанага і перажытага (Mińsk 1992) oraz wybór najbardziej znanych utworów z dziedziny poezji, prozy, dramaturgii, krytyki i literaturoznawstwa Выбраныя творы (Mińsk 2011).
Zajmuje się przekładami z języka białoruskiego, rosyjskiego i ukraińskiego na język polski. Przetłumaczył dwa tomy bajek białoruskich: Diabelskie skrzypce (Warszawa 1973, 1977), Niewyczerpany dzban (Warszawa 1976), tom bajek rosyjskich Mocarni czarodzieje(Warszawa 1984) oraz tom bajek ukraińskich Zaklęte barwy stepu (Warszawa 1987); tomiki poezji białoruskiej: Janki Kupały Poezje wybrane (Warszawa 1984),Walancina Łukszy, Drzewo przyjaźni:wiersze i bajki (Mińsk 1990), Wasila Witki Tosi, tosi łapkі: ludowe kołysanki, śmieszki, zabawy, wyliczanki (Mińsk 1985), Pietrusia Brouki Nad ojczystą rzeką: poemat (Mińsk 1983), poemat Janki Kupały Ona i ja(Mińsk 1985) oraz inne. Tłumaczył także białoruską poezję emigracyjną.
Prof. A. Barszczewski został uhonorowany Złotym Krzyżem
Zasługi (1971), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1981); Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1986), Odznaką ,,Zasłużony działacz kultury” (1970), Złotą Odznaką „Za zasługi dla województwa warszawskiego” (1971), Złotą Odznaką „Zasłużony Białostocczyźnie” (1984). Jako pierwszy z obywateli zagranicznych A. Barszczewski został odznaczony przez Prezydium Rady Najwyższej Republiki Białorusi prestiżowym medalem Franciszka Skaryny (1991).
Opracowała Walentyna Szwed
Dodaj komentarz